Алматы қаласының ШЖҚ «И. Жекенова атындағы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы» КМК қалыптасу және даму тарихы
Алматы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы Қазақстанда құрылған алғашқы мамандандырылған емдеу мекемелерінің бірі болып табылады. Аурухана 1932 жылы бұрынғы Көші-қон ауруханасының бір қабатты ағаш ғимаратында ұйымдастырылған, су құбыры мен кәріз жүйесі жоқ. Штатта 2 дәрігер мен 10 мейірбике болды.
Бұл қиын жылдар болды: экономика қалпына келтіріліп, нығайды, жол және көлік болмады, емдеу мекемелерінің материалдық-техникалық базасы төмен болды, мамандандырылған емдеу мекемелері болмады, дәрігерлік және орта медициналық кадрлар жетіспеді. Халықтың тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлары мен адамдардың үнемі келуі жұқпалы аурулардың пайда болуына жағдай жасады. Қызылшаның асқынған түрлері, дифтерия, полиомиелит, Боткина ауруы, ботулизм жағдайлары, ішек жұқпалы аурулары, іш сүзегі, паратифтер, безгек, табиғи шешек және басқалары сияқты көптеген ауыр жұқпалы аурулар өршіп, жүздеген адамның өмірін қиды. Бас дәрігер жұқпалы аурулар дәрігерлеріне, жұқпалы аурулар ауруханасының жұмысын ұйымдастыру және реттеу, қалада жұқпалы аурулар дәрігерлерінің жұмысын үйлестіру және бағыттау, санитарлық — эпидемиологиялық қызметтермен бірлесіп, жұқпалы аурулардың ошақтарын анықтау және жою үшін алдын алу шараларын қабылдау қажет болды.
Бірте-бірте аурухана үлкейіп, абаттандырылды. 1937 жылы ағаш ғимараттың жанына 75 төсектік қаңқалы — қамысты ғимарат салынды, онда балалар жұқпалы ауруларының екі бөлімшесі орналасқан; сарқынды суларды зарарсыздандыру үшін тұндырғыш — резервуар (эмшер) салынды, сол кезде үлкен техникалық жетістік және жұқпалы аурулардың алдын алудың маңызды факторы болды.
1935 жылы аурухана базасында алғаш рет Қазақ медицина институтының, қазіргі С.Д. Асфендияров атындағы Ұлттық медицина университетінің жұқпалы аурулар кафедрасы ұйымдастырылды, оны профессор А.К. Дүйсенова басқарды. Сол уақыттан бері аурухана клиникалық деп аталды. Қазіргі уақытта ҚазҰМУ-дың жұқпалы және тропикалық аурулар кафедрасы үлкен ғылыми және педагогикалық әлеуетке ие. Кафедра ғалымдарының ғылыми зерттеулері АИТВ/ЖИТС, вирустық гепатиттер, антропозооноздық жұқпалы аурулар, аса қауіпті жұқпалы аурулар, риккетсиоздар проблемалық мәселелерін зерттеуге арналған.
Алматы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы Қазақстандағы жұқпалы аурулар қызметінің ірі емдеу-диагностикалық және ұйымдастыру-әдістемелік орталығы болды. 30 — шы жылдардан бастап жұқпалы аурулар ауруханасы болып табылатын медициналық институттың (содан кейін медициналық университеттің) кафедраларымен тығыз байланыста жұмыс істей отырып, аурухана дәрігерлері ғылыми жұмыстармен белсенді айналысады. Ғылыми жұмыстарды жеке жұқпалы ауруларды клиникалық бақылау және емдеу тәжірибесі талданады және жинақталады, диагностика мен емдеудің жаңа әдістері сынақтан өткізіледі және т.б.
1978 жылы Алматы қаласында ДДСҰ мен БҰҰКК халыққа алғашқы медициналық-санитарлық көмекті ұйымдастыру мәселелері бойынша конференциясы өтті. Алматы қ. жұқпалы аурулар ауруханасының жұмыс тәжірибесі конференция қатысушыларына үздіктердің бірі ретінде көрсетілді.
2006 жылы ҚР Үкіметінің Қаулысымен ауруханаға 1950-1979 жылдары Алматы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасының бас дәрігері, республиканың еңбек сіңірген дәрігері И.С. Жекенованың есімі берілді.
Жұқпалы аурулар ауруханасы емдеу мекемесі ретінде басқа ауруханаларға жақсы үлгі болды. Аумақ әрдайым абаттандырылып, көгалдандырылып, үлгілі ретке келтірілді. Аурухананың ішінде тәртіп, тазалық орнады, әрдайым тыныштық болды. Аурухана қызметкерлері дәліздерде дауыстап сөйлеуге өздеріне жол бермеді. Ұжымда бірін-бірі алмастыру, өзара көмек көрсету дамыған.
Әр жылдары жұқпалы аурулар ауруханасының бас дәрігерлері болып В.Т. Кудряков, И.П. Беклемишев, А.Н. Юрлова, Б.К. Кадырова, И.С. Жекенова, С.К. Джумагулова, К.Д. Аубакирова, А.Ж. Карабеков, Е.А. Лавлинская, Л.М. Тастанбекова жұмыс істеді. 2015 жылдан бастап аурухананы А.К. Абдрахманова басқарады. Жоғары санатты денсаулық сақтау менеджері, медицина ғылымдарының кандидаты, Денсаулық сақтау саласының үздігі.
Денсаулық сақтаудың білікті ұйымдастырушылары ретінде олар материалдық-техникалық базаны нығайтуға, сондай-ақ жұқпалы ауруларды заманауи диагностикалау мен емдеу әдістерін енгізуге және ғылым мен уақыттың талаптарына және ҚР-дағы, сондай-ақ Алматы қаласындағы эпидемиологиялық жағдайға сәйкес ғылыми-тәжірибелік және кадрлық әлеуетті дамытуға көп көңіл бөлді. Аурулардың диагностикасын жақсарту мақсатында 1976 жылы Түркебаев көшесі 183 мекенжайы бойынша орналасқан аурухана базасында Орталықтандырылған зертхана (ОЗ) ашылды. 2018 жылы жергілікті бюджет қаражаты есебінен заманауи жабдықталған Орталықтандырылған зертхананың жаңа корпусы салынды, бұл зерттеудің зертханалық әдістерінің ауқымын едәуір кеңейтуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар, ОЗ қосалқы мердігерлік келісім-шарт шеңберінде қаланың басқа да медициналық мекемелеріне зертханалық талдау жүргізеді.
Қазіргі уақытта ШЖҚ «И. Жекенова атындағы Қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасы» КМК (бұдан әрі — ҚКЖАА) республикада жұқпалы аурулар жөніндегі ірі ғылыми, клиникалық және әдістемелік орталық, жұқпалы аурулармен ауратын науқастарды мамандандырылған емдеуге арналған 250 төсек бар. Құрамында 7 ірі клиникалық бөлімше, орталықтандырылған зертхана, клиникалық-диагностикалық зертхана және басқа да қосалқы қызметтер бар. Клиникада 4 кафедра орналысқан — ҚазҰМУ, ҚРМУ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ.
Жұқпалы аурулардың деңгейі халықтың денсаулығын сипаттайтын маңызды көрсеткіштердің бірі болып табылады. Бұл көрсеткіш бірқатар факторларға байланысты: халықтың әлеуметтік-экономикалық әл-ауқаты мен санитарлық мәдениеті, жұқпалы аурулардың алдын алу шараларын жүргізу және жұқпалы аурулардың қызметтік жұмысын ұйымдастыру.
Жыл сайын ҚКЖАА — ның қабылдау-кеңес беру бөлімшесіне, әртүрлі жұқпалы ауруларға күдікті 25 мыңға жуық адам жүгінеді. 9 мың адам тәулік бойы стационарлық ем алады.
Аурухана жұмысының сапалық көрсеткіштері жылдан жылға жақсарып келеді. Нысаналы индикаторлар көрсеткіштеріне қол жеткізілді: науқастың төсекте орташа болуы, төсектің айналымы, стационардағы төсектің жылдық жұмысы.
ҚКЖАА тарихындағы маңызды оқиғалардың бірі 2015 жылы шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын мәртебесіне көшу. Сол жылдың тамыз айында ақылы қызметтер енгізілді: 20 төсектік шаруашылық есеп бөлімшесі ашылды, амбулаториялық қабылдау кабинеті ашылды, жұқпалы аурулармен ауратын науқастарға шұғыл көрсеткіштер бойынша ғана емес, созылмалы ағымдар бойынша да кеңестік көмек алуға мүмкіндік береді, гельминтологиялық кабинет жұмыс істейді. Осы кезеңде Кәсіпорынды қаржыландыру деңгейі өсті, аурухананың материалдық-техникалық базасын өз қаражаты есебінен нығайтуға, қызметкерлерді шетелде оқытуға қаражат бөлуге, жұқпалы ауруларды диагностикалаудың инновациялық технологиялары мен жаңа әдістерін енгізуге мүмкіндік туды. Жұқпалы ауруларды диагностикалау мен емдеуді жетілдіру мәселелері бойынша халықаралық институттармен халықаралық ынтымақтастық жалғасуда.
И. Жекенова атындағы ҚКЖАА 2020 жылы COVID-19 пандемиясы кезеңінде коронавирустық инфекциямен (КВИ) ауыратын науқастарды емдеуге жатқыза бастаған алғашқы мекеме болды. Алматы қаласында 2020 жылғы 13 наурызда короновирус инфекциясын жұқтырған алғашқы науқас анықталды. Одан әрі науқастар санының артуына байланысты 280 және 300 төсектік 2 модульдік аурухана салынды. Сондай-ақ, 2020 жылдың қараша айында И. Жекенова атындағы ҚКЖАА үшін 500 төсекке арналған ғимарат пайдалануға берілді, қазіргі уақытта аурухана Дегдар 10/2 мекенжайы бойынша орналасқан. Короновирустык инфекциямен ауыратын науқастарды емдеу үшін қаланың басқа да бірқатар ауруханалары тартылды.
Алматы қаласы короновирустық инфекциямен ҚДСБ-мен күрес мақсатында қала әкімдігімен бірлесіп мынадай іс-шаралар өткізді:
• Қала әкімінің төрағалығымен штаб құрылды;
• Қалада короновирсутық инфекциясымен ауыратын науқастарға арналған төсек қоры 8910 төсекті құрады. Карантиндік және провизорлық стационарлар орналастырылды;
• Екі модульдік аурухана мен 500 төсектік жұқпалы аурулар ауруханасы салынды;
• Дәрілік препараттармен және ММБ-мен қамтамасыз ету үшін тұрақтандыру қоры құрылды;
• Қаланың барлық стационарлары оттегі станцияларымен, сарқынды суларды зарарсыздандыруға арналған станциялармен, зарарсыздандыруға арналған модульдермен жабдықталған;
• Үйде қызмет көрсету үшін мобильді бригадалар құрылды;
• Сондай-ақ зертханаларды жарақтандыру үшін ИВЛ, КТ аппараттары сатып алынды: ТЖК аппараттары, тромбоэластография, ПТР станциялары және т.б.
• Науқастарға кеңес беру үшін мультидисциплинарлық бригадалар, ұтқыр реанимациялық топ құрылды.
2020-2023 жылдардағы пандемия кезеңінде Алматы қаласының стационарларында 100 мыңнан астам науқас емделді.
Алматы қаласы ҚКЖАА-ның негізгі мақсаттары мен міндеттері: Алматы қаласы халқының жұқпалы аурулар және паразиттік аурулары бар науқастардың бекітілген медициналық-экономикалық стандарттары негізінде медициналық көмектің белгіленген көлемі мен сапасын қамтамасыз ету; заманауи емдеу-диагностикалық технологияларды әзірлеу және енгізу; жұқпалы ауруларды диагностикалау үшін жаңа зертханалық әдістемелерді енгізу; күндізгі медициналық көмекті ұйымдастыру арқылы стационарды алмастыратын медициналық көмектің әртүрлі нысандарын дамыту; жіті және аса қауіпті жұқпалы аурулар кезінде сырқаттанушылықты және өлімді, асқынуларды төмендетуді бақылау жөніндегі шараларды қамтамасыз ету; ауруханаға дейінгі медициналық көмектің тиімділігі мен сапасын арттыру; медициналық ЖОО кафедраларында біліктілікті арттыру, паразиттік аурулар бойынша курстарда мамандандыру жолымен жұқпалы аурулардың бейіндегі кадрларды нысаналы даярлау; ғылыми зерттеулердің нәтижелеріне қатысу және енгізу.
И. Жекенова атындағы ҚКЖАА жұқпалы ауруларды диагностикалау, емдеу және алдын алуды үйлестіре отырып, халықтың биологиялық қауіпсіздігі мен санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.
Аурухананың алғашқы күндерінде оның жұмыс стилінің негізгі принциптері — медицинаға адал қызмет ету, науқастарға деген адамгершілік қарым-қатынас, өз бетінше тұрақты жұмыс істеу, үздіксіз кәсіби өсу қалыптасты. Клиниканың 90 жылдан астам тәжірибесі бүгінде медицина қызметкерлері ұжымының осы қағидаттарға адалдығын растайды.
Біздің жұмысымыздың негізгі қағидасы — ескі дәстүрлер мен жаңа технологиялардың үйлесімі, біздің басты мақсатымыз — біздің науқастарға жылдам әрі сапалы көмек көрсету. Біз мұнымен тоқтап қалмаймыз. Біз өсеміз, дамимыз, жетілдіреміз, үлкен жоспарларымыз бар. Біздің ауруханаға жүгінген әрбір адам, бұл жерде қызметкерлердің мұқият қарым-қатынасына, түсінігіне, жоғары кәсібилігіне және біліктілігіне ие болады.